Το επόμενο κυρίαρχο είδος: Νέα επιστημονική προσέγγιση

Η ιδέα ότι η ζωή μπορεί να συνεχιστεί στη Γη χωρίς τους ανθρώπους έχει έναν τρόπο να τραβά την προσοχή μας. Το είδος μας έχει εξαπλωθεί σε ξηρά και θάλασσα, μεταμορφώνοντας τον πλανήτη με αμέτρητους τρόπους.

Ωστόσο, η ιστορία της Γης δείχνει ότι κανένα είδος δεν διαρκεί για πάντα. Μπορεί να είναι αποθαρρυντικό να σκεφτόμαστε ένα μέλλον χωρίς εμάς, αλλά αυτή η σκέψη γεννά επίσης μεγάλη περιέργεια για το τι θα μπορούσε να ακολουθήσει εάν λείπαμε.

Οι άνθρωποι βρίσκονται στο κέντρο της οικολογικής αλλαγής στη Γη για χιλιάδες χρόνια. Οι εφευρέσεις και οι κοινότητές μας έχουν αναδιαμορφώσει δάση, ωκεανούς και ακόμη και την ατμόσφαιρα.

Ωστόσο, πολλοί ερευνητές λένε ότι η φύση θα προσαρμοστεί μόλις εξαφανιστούμε. Αυτό μας οδηγεί στο ερώτημα: ποιος – ή τι – θα μπορούσε να πάρει τη θέση μας; Και σε αυτό το ερώτημα προβαίνει να απαντήσει το earth.com.

Η Γη μετά τους ανθρώπους

Ο καθηγητής Τιμ Κόουλσον από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει περάσει χρόνια μελετώντας τη βιολογία και την εξέλιξη. Πιστεύει ότι η εξαφάνιση μας θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο σε νέα, εκπληκτικά είδη που θα αναλάβουν τους οικολογικούς ρόλους της ανθρωπότητας.

Στο βιβλίο του, The Universal History of Us, παρακολουθεί ολόκληρη την ιστορία της ζωής και επικεντρώνεται σε μια εντυπωσιακή πρόβλεψη για το τι θα μπορούσε να ακολουθήσει.

Ένα από τα κύρια θέματα του περιλαμβάνει την εξέλιξη, την οποία περιγράφει ως τη «σταδιακή αλλαγή των ζωντανών οργανισμών με την πάροδο του χρόνου καθώς προσαρμόζονται καλύτερα στα περιβάλλοντά τους».

Τονίζει ότι «οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι επιβλαβείς, αλλά λίγες παρέχουν πλεονέκτημα επιβίωσης ή αναπαραγωγής». Επειδή τα γονίδια είναι κληρονομικά, αυτές οι ευνοϊκές μεταλλάξεις γίνονται πιο συνηθισμένες με την πάροδο των γενεών.

Φυσική επιλογή και αλλαγή

Οι μεταλλάξεις, κατά την άποψη του Κόουλσον, προωθούν τη ζωή παρά τους κινδύνους. Ωστόσο, υπενθυμίζει ότι κανένα είδος δεν είναι μόνιμο. «Η εξαφάνιση είναι η μοίρα όλων των ειδών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, αν και ας ελπίσουμε ότι το τέλος μας είναι πολύ μακριά στο μέλλον».

Αυτό το μήνυμα μπορεί να φαίνεται ανησυχητικό. Αλλά λειτουργεί επίσης ως υπενθύμιση ότι κάθε μορφή ζωής, όσο επιτυχημένη κι αν είναι, κάποτε φτάνει στο τέλος της.

Η προοπτική του Κόουλσον βασίζεται σε χρόνια έρευνας για το πώς εμφανίζονται, επιβιώνουν και εξαφανίζονται τα είδη. «Άρχισα να αναρωτιέμαι ποιο είδος θα μπορούσε να πάρει τη θέση μας εάν οι άνθρωποι και οι στενοί συγγενείς μας, οι μεγάλοι πίθηκοι, εξαφανίζονταν», λέει.

Μόλις οι άνθρωποι φύγουν από την εικόνα, τα οικοσυστήματα της Γης θα μπορούσαν να βρουν ξανά ισορροπία, κάτι που μπορεί να επιτρέψει σε νέα πλάσματα να καταλάβουν τις κενές θέσεις.

Νέες μορφές νοημοσύνης

Κανείς δεν γνωρίζει αν η επόμενη κυρίαρχη μορφή ζωής θα μοιάζει με την ανθρωπότητα. Ο Κόουλσον προτείνει ότι «νέες μορφές νοημοσύνης και πολυπλοκότητας θα μπορούσαν να εμφανιστούν με απροσδόκητους τρόπους».

Αυτό ανοίγει την πιθανότητα ένα μελλοντικό είδος να βρει λύσεις και τεχνολογίες που δεν μπορούμε να φανταστούμε σήμερα.

Πιθανός διάδοχος των ανθρώπων στη Γη

Ο Κόουλσον προσφέρει έναν υποψήφιο που πολλοί μπορεί να βρουν εντυπωσιακό: το χταπόδι. Επικαλείται την εξυπνάδα και την προσαρμοστικότητά τους.

«Η ικανότητά τους να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα, να επικοινωνούν με χρωματικές αλλαγές και να χειρίζονται αντικείμενα υποδηλώνει ότι, υπό τις κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες, θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε ένα είδος που δημιουργεί πολιτισμούς».

Προσθέτει ότι «η προηγμένη νευρική τους δομή, το αποκεντρωμένο νευρικό σύστημα και οι εξαιρετικές ικανότητες επίλυσης προβλημάτων καθιστούν πολλά είδη χταποδιών κατάλληλα για έναν απρόβλεπτο κόσμο».

Ζωή κάτω από το νερό

Εάν οι άνθρωποι εξαφανίζονταν, οι ωκεανοί μπορεί να γίνουν ακόμα πιο κεντρικοί στο μέλλον της Γης. Αν και τα πλάσματα της στεριάς έχουν συνήθως κατέχει κορυφαίες θέσεις στην τροφική αλυσίδα, ο Κόουλσον επισημαίνει μια κρίσιμη πρόκληση για τα χταπόδια.

«Τα χταπόδια είναι απίθανο να προσαρμοστούν στη ζωή στη στεριά λόγω της έλλειψης σκελετού, κάτι που καθιστά δύσκολη την ταχύτητα και την ευελιξία εκτός νερού», εξηγεί.

Τα χταπόδια έχουν ήδη τη φήμη ότι είναι δημιουργικά και λίγο άτακτα.

«Μερικά χταπόδια δραπετεύουν ακόμη και από τις δεξαμενές τους τη νύχτα σε ορισμένα ερευνητικά κέντρα, επισκεπτόμενα εκείνα των γειτόνων τους, είτε το πιστεύετε είτε όχι», λέει ο Κόουλσον. Είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν εργαλεία, ανοίγουν βάζα και εμφανίζουν σημάδια περιέργειας.

«Με την εξέλιξη, είναι πιθανό – αν όχι πιθανό – να αναπτύξουν τρόπους αναπνοής εκτός νερού και τελικά να κυνηγούν χερσαία ζώα όπως ελάφια και πρόβατα – εάν έχουν επιβιώσει από την καταστροφική συνθήκη που εξαφάνισε τους ανθρώπους».

Πώς θα ήταν μια Γη των χταποδιών;

Τα χταπόδια μπορεί να δημιουργήσουν υποθαλάσσιες κατοικίες, να βρουν νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον τους και ίσως να φτάσουν πέρα από τα κύματα.

«Τα χταπόδια είναι απίθανο να προσαρμοστούν στη ζωή στη στεριά λόγω της έλλειψης σκελετού τους, κάτι που κάνει την γρήγορη και ευκίνητη κίνηση έξω από το νερό δύσκολη», εξήγησε.

«Με την εξελικτική πρόοδο, είναι πιθανό, αν όχι πιθανό, να αναπτύξουν τρόπους να αναπνέουν έξω από το νερό και τελικά να κυνηγούν χερσαία ζώα όπως ελάφια, πρόβατα και άλλα θηλαστικά – υποθέτοντας ότι έχουν επιζήσει από το καταστροφικό γεγονός που οδήγησε τους ανθρώπους στην εξαφάνιση», λέει.

Αδύνατο να το γνωρίζουμε, αλλά ενδιαφέρον να το σκεφτόμαστε

«Θα έχτιζαν τα χταπόδια τεράστιες υποθαλάσσιες πόλεις και θα έρχονταν στη στεριά φορώντας αναπνευστική συσκευή για να πυροβολήσουν ένα ελάφι; Δεν έχουμε τρόπο να μάθουμε», λέει.

Κανείς δεν προέβλεψε ότι τα αρχαία πρωτεύοντα θηλαστικά θα μετατραπούν σιγά σιγά σε δίποδους ανθρώπους με προηγμένη τεχνολογία.

Ο Κόουλσον πιστεύει ότι «τυχαίες μεταλλάξεις, απρόβλεπτα γεγονότα εξαφάνισης και συμφόρηση πληθυσμού μπορούν όλα να επηρεάσουν σημαντικά την τροχιά της εξέλιξης».

Αυτό σημαίνει ότι το μέλλον είναι ορθάνοιχτο, διαμορφωμένο από αμέτρητες μεταβλητές που οι επιστήμονες δεν μπορούν να προβλέψουν πλήρως.

«Το μέλλον της ζωής στη Γη διαμορφώνεται από αμέτρητες μεταβλητές», επισημαίνει. Το μονοπάτι της εξέλιξης μπορεί να πάρει περίεργες στροφές. Κάποια σενάρια μπορεί να μην βγουν ποτέ. Άλλοι θα μπορούσαν να μας εκπλήξουν ξεδιπλώνοντας σε πραγματικό χρόνο.

«Αλλά θα μπορούσαν τα χταπόδια να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους – και ενδεχομένως και τα πρωτεύοντα – αν πέθαιναν; Απολύτως. Θα μπορούσαν να γίνουν οι εγκέφαλοι της θάλασσας».

Προς το παρόν, μένει ένα ενδιαφέρον νοητικό πείραμα να φανταστούμε ασπόνδυλα του νερού να επιβλέπουν έναν πλανήτη στον οποίον κάποτε κυριαρχούσαν δίποδα θηλαστικά.