Κώδικας Braille: Η αλλαγή στη ζωή των ατόμων με μειωμένη όραση

Την Παγκόσμια Ημέρα Braille (Μπράιγ) γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 4 Ιανουαρίου, ημερομηνία γέννησης του Louis Braille, του Γάλλου εμπνευστή του επαναστατικού συστήματος που εδώ και σχεδόν 200 χρόνια επιτρέπει στα άτομα με προβλήματα όρασης να διαβάζουν, να γράφουν και να επικοινωνούν αποτελεσματικά, παραμένοντας ακρογωνιαίος λίθος της προσβασιμότητας, του αλφαβητισμού, της ανεξαρτησίας και προσωπικής τους εξέλιξης.

Το σύστημα Braille είναι ένας απτικός κώδικας με ανάγλυφες κουκκίδες (στιγμές) που διαβάζεται με την αφή, κυρίως μέσω των ακροδαχτύλων. Αποτελείται από κελιά έξι κουκκίδων που τοποθετούνται σε δύο στήλες των τριών κουκκίδων. Κάθε διάταξη αντιπροσωπεύει ένα γράμμα, έναν αριθμό ή ένα σύμβολο, επιτρέποντας στους αναγνώστες να αποκωδικοποιούν κείμενα σε διάφορες γλώσσες.

Ένας 15χρονος εφευρέτης

Η ιστορία της γραφής Braille ξεκινά το 1821, όταν ο Louis Braille, ένα 10χρονο αγόρι που είχε χάσει την όρασή του σε ηλικία τριών ετών, ήρθε σε επαφή με τη «νυχτερινή γραφή», ένα σύστημα που σχεδιάστηκε από τον Γάλλο καπετάνιο πυροβολικού Charles Barbier για να διευκολύνει τη σιωπηλή επικοινωνία των στρατιωτών στο σκοτάδι. Με αυτήν για έμπνευση, ο Braille ανέπτυξε και βελτίωσε το σύστημα, δημιουργώντας έναν πίνακα έξι κουκκίδων που μπορούσε να αναπαριστά γράμματα, αριθμούς και περίπλοκα σύμβολα.

Το 1824, σε ηλικία μόλις 15 ετών, ολοκλήρωσε έναν πλήρη, συνοπτικό, ευέλικτο και αποτελεσματικό κώδικα. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις, το σύστημα κέρδισε σταδιακά αποδοχή. Δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Louis το 1852, η γραφή Braille υιοθετήθηκε ως επίσημη μέθοδος επικοινωνίας για τα άτομα με προβλήματα όρασης στη Γαλλία. Σήμερα, αποτελεί ένα παγκόσμιο πρότυπο, προσαρμοσμένο ακόμη και σε τομείς όπως τα μαθηματικά, η μουσική και η τεχνολογία.

Καθημερινή εφαρμογή του κώδικα Braille

Η γραφή Braille διατηρεί ζωτικό ρόλο σε διάφορους τομείς της καθημερινής ζωής:

• Εκπαίδευση: επιτρέπει στα παιδιά με προβλήματα όρασης να αποκτούν δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης συγκρίσιμες με εκείνες των συνομηλίκων τους, παρέχοντας τη βάση για την κατανόηση της γραμματικής, της στίξης και της μαθηματικής σημειογραφίας.
• Υγειονομική περίθαλψη: σε πολλές συσκευασίες φαρμάκων υπάρχουν πληροφορίες σε κώδικα Braille, επιτρέποντας στους χρήστες να διαβάζουν οδηγίες των σκευασμάτων. Επιπλέον, οι φάκελοι υγείας και ιατρική αλληλογραφία σε σύστημα Braille διασφαλίζουν την ανεξαρτησία και την ιδιωτικότητα των ασθενών.
• Δημόσιοι χώροι: η σήμανση σε ανελκυστήρες, τουαλέτες και άλλες εγκαταστάσεις βοηθά τα άτομα με μειωμένη όρασης ή τυφλότητα να κινούνται αυτόνομα.
• Τέχνες και ψυχαγωγία: από βιβλία έως μουσική σημειογραφία, οι απτικές μορφές δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να απολαμβάνουν τη λογοτεχνία, τη μουσική και τα παιχνίδια, χωρίς να στερούνται τις ευκαιρίες για δημιουργικότητα.
• Οικονομικά και αγορές: τράπεζες και καταστήματα προσφέρουν έγγραφα και συσκευασίες με κώδικα Braille, επιτρέποντας μεγαλύτερη αυτονομία στις συναλλαγές.

Πρωτοποριακές τεχνολογίες και σύστημα Braille

Παρότι οι τεχνολογίες όπως τα ακουστικά βιβλία και τα προγράμματα ανάγνωσης οθόνης έχουν διευρύνει τις δυνατότητες προσβασιμότητας, το σύστημα Braille παραμένει αναντικατάστατο. Σήμερα, πλήθος καινοτόμων εργαλείων έχουν φέρει τον κώδικα στη σύγχρονη εποχή. Το Κέντρο Εκπαίδευσης & Αποκατάστασης Τυφλών επισημαίνει ότι οι νέες τεχνολογίες έχουν ενισχύσει την εκπαίδευση και την προσβασιμότητα των ατόμων με οπτική αναπηρία και παραθέτει τις εξής:

• ηλεκτρονικές (ανανεώσιμες) οθόνες Braille: πρόκειται για συσκευές που επιτρέπουν την ανάγνωση κειμένων σε πραγματικό χρόνο μέσω ανάγλυφων χαρακτήρων που αναπαριστούν το κείμενο. Χρησιμοποιούν δυναμικές καρφίτσες για τη δημιουργία αφής, επιτρέποντας στους χρήστες να διαβάσουν έγγραφα, μηνύματα ή κείμενα διαδικτύου αγγίζοντας την επιφάνεια
• λογισμικά ανάγνωσης οθόνης: εφαρμογές που μετατρέπουν το κείμενο σε φωνητική ανάγνωση ή το προσαρμόζουν στο Braille. Υποστηρίζουν τις ανάγκες εκπαίδευσης, επικοινωνίας και εργασίας
• εκτυπωτές Braille: Προσαρμοσμένοι εκτυπωτές που μετατρέπουν κείμενα από υπολογιστές σε ανάγλυφες σελίδες Braille.
• ψηφιακές Βιβλιοθήκες και εκπαιδευτικό υλικό: δίδεται έμφαση στη δημιουργία ψηφιακού υλικού προσαρμοσμένου για Braille ή φωνητική ανάγνωση. Η πρόσβαση σε βιβλιοθήκες με κείμενα σε μορφή που υποστηρίζει το Braille ενισχύει την αυτονομία των χρηστών
• εργαλεία προσαρμογής εκπαίδευσης: λύσεις όπως tablet με λογισμικό Braille, φορητές συσκευές και εφαρμογές για κινητά διευκολύνουν την ενσωμάτωση στην εκπαίδευση και την καθημερινότητα.

Η θέση του στην ψηφιακή εποχή

Με αφορμή τα 200 χρόνια κώδικα Braille τον Οκτώβριο του 2024, το BBC απευθύνθηκε στον David Blunkett, πρώτο υπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) με απώλεια όρασης, ζητώντας τις εκτιμήσεις του για το μέλλον του συστήματος στην ψηφιακή εποχή. «[Είναι] ένα μείγμα κώδικα Braille και τεχνολογίας» που επιτρέπει στα άτομα χωρίς όραση «να ζουν την καθημερινότητά τους επί ίσοις όροις» δήλωσε.

Για το θέμα μίλησε και ο James Bowden, υπεύθυνος τεχνικός για το σύστημα Braille στο Βασιλικό Εθνικό Ινστιτούτο Τυφλών (RNIB) του ΗΒ. «Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο σύστημα Braille, αρνητικές όσο και θετικές» ανέφερε και πρόσθεσε ότι έχουν καταστήσει τον κώδικα Braille πιο εύχρηστο από ποτέ.

«Σήμερα, το σύστημα Braille μπορεί να είναι και ηλεκτρονικό, χάρη στην έλευση των ανανεώσιμων οθονών Braille» πρόσθεσε για να καταλήξει σε σχέση με τις ακουστικές υπηρεσίες ότι «η επιλογή μεταξύ ήχου και γραφής Braille δεν είναι απαραίτητη. Στις μέρες μας, οι δυο επιλογές μπορούν να συνυπάρχουν. Πολλές από τις τεχνολογίες που μετατρέπουν το κείμενο σε ομιλία μπορούν να το αποδώσουν και σε μορφές για ανάγνωση σε ανανεώσιμη οθόνη Braille. Η γραφή Braille έχει μια ευελιξία που δεν είχε ποτέ πριν».

Παρά τις όποιες εξελίξεις, ωστόσο, παραμένει η ανάγκη εκπαίδευσης ατόμων με μερική ή ολική απώλεια όρασης στον κώδικα Braille, από μικρή μάλιστα ηλικία ώστε να έχουν τη δεξιότητα εφόδιο για όλη τους τη ζωή. «Χωρίς τον κώδικα Braille είναι πολύ δύσκολος ο εγγραματισμός για τα τυφλά παιδιά, κάτι ζωτικής σημασίας για να ασκούν το δικαίωμα το δικαίωμά τους στη μάθηση» κατέληξε ο Bowden.

*Με πληροφορίες από το BBC, το Κέντρο Εκπαίδευσης & Αποκατάστασης Τυφλών και το Fight for Sight.

Μάτια: Έξι πολύτιμα tips για δυνατή όραση σε κάθε ηλικία

Όραση: Τα δημοφιλή φάρμακα που μειώνουν τον κίνδυνο εκφύλισης ωχράς κηλίδας

Απώλεια όρασης: Τα επικίνδυνα συμπτώματα – Το τεστ που τα αποκαλύπτει