Η σημασία της διαστημικής αποστολής της Ινδίας στον Ήλιο

Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Οι νέες γνώσεις, θα μπορούσαν να βοηθήσουν να κρατήσουν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και τους δορυφόρους επικοινωνίας μακριά από τον κίνδυνο την επόμενη φορά που οι ηλιακές δραστηριότητες θα απειλούσαν τις υποδομές στη Γη και στο διάστημα. Στις 16 Ιουλίου, το πιο σημαντικό από τα επτά επιστημονικά όργανα που φέρει το Aditya-L1 – Visible Emission Line Coronagraph (Velc) – κατέγραψε δεδομένα που βοήθησαν τους επιστήμονες να υπολογίσουν την ακριβή ώρα έναρξης μιας μαζικής έκρηξης στην κορώνα του ήλιου (CME).

Η μελέτη των CME – τεράστιων βολίδων που εκτοξεύονται από το εξώτατο στρώμα (κορώνα) του Ήλιου – είναι ένας από τους πιο σημαντικούς επιστημονικούς στόχους της παρθενικής ηλιακής αποστολής της Ινδίας. «Αποτελούμενη από φορτισμένα σωματίδια, μία CME θα μπορούσε να ζυγίζει έως και ένα τρισεκατομμύριο κιλά και μπορεί να επιτύχει ταχύτητα έως και 3.000 χλμ το δευτερόλεπτο, ενώ ταξιδεύει. Μπορεί να κατευθυνθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, συμπεριλαμβανομένης της Γης», λέει ο καθηγητής R Ramesh του Ινδικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής που σχεδίασε το Velc. «Τώρα φανταστείτε αυτή την τεράστια βολίδα να εκτοξεύεται προς τη Γη. Στην τελική της ταχύτητα, θα χρειαζόταν μόλις 15 ώρες για να καλύψει την απόσταση Γης-Ήλιου των 150 εκατομμυρίων χιλιομέτρων», συνεχίζει.

Η εκτίναξη στην περιοχή της κορώνας που κατέγραψε το Velc στις 16 Ιουλίου ξεκίνησε στις 13:08 GMT. Ο καθηγητής Ramesh, κύριος ερευνητής του Velc, ο οποίος δημοσίευσε μια εργασία για αυτήν την CME στο διάσημο Astrophysical Journal Letters, είπε ότι προήλθε από την πλευρά του ήλιου που είναι στραμμένη προς τη Γη. «Αλλά μέσα σε μισή ώρα από το ταξίδι της, εκτράπηκε και πήγε σε διαφορετική κατεύθυνση, οδεύοντας πίσω από τον Ήλιο. Καθώς ήταν πολύ μακριά, δεν επηρέασε τον καιρό της Γης».

Όμως, οι ηλιακές καταιγίδες, οι ηλιακές εκλάμψεις και οι εκτοξεύσεις μάζας στην κορώνα του ήλιου επηρεάζουν συνήθως τον καιρό της Γης, καθώς και τον διαστημικό καιρό όπου βρίσκονται σχεδόν 7.800 δορυφόροι, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 50 από την Ινδία. Σύμφωνα με το Space.com, σπάνια αποτελούν άμεση απειλή για την ανθρώπινη ζωή, αλλά μπορούν να προκαλέσουν χάος στη Γη παρεμβαίνοντας στο μαγνητικό πεδίο της. Η πιο καλοήθης έκδοση τους προκαλεί πανέμορφα βόρεια σέλας σε μέρη κοντά στον Βόρειο και Νότιο Πόλο. Μια ισχυρότερη εκτόξευση μάζας στην κορώνα του ήλιου μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση σέλας σε πιο μακρινούς ουρανούς, όπως στην Αγγλία ή τη Γαλλία – όπως έγινε τον Μάιο και τον Οκτώβριο.

Όμως οι παρενέργειες είναι πολύ πιο σοβαρές στο διάστημα όπου τα φορτισμένα σωματίδια μιας τέτοιας εκτίναξης μάζας  μπορούν να αποσυντονίσουν όλα τα ηλεκτρονικά ενός δορυφόρου. Μπορούν επίσης να καταρρίψουν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και να επηρεάσουν τους δορυφόρους επικοινωνίας καθώς και τον καιρό. «Σήμερα οι ζωές μας εξαρτώνται πλήρως από τους δορυφόρους επικοινωνίας και οι CME μπορούν να παρέμβουν στη λειτουργία του Διαδικτύου, των τηλεφωνικών γραμμών και των ραδιοεπικοινωνιών», λέει ο καθηγητής Ramesh. «Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απόλυτο χάος».

Η πιο ισχυρή ηλιακή καταιγίδα στην καταγεγραμμένη ιστορία σημειώθηκε το 1859. Ονομάστηκε Γεγονός Carrington, πυροδότησε έντονες εκπομπές φωτός και κατέρριψε τις τηλεγραφικές γραμμές σε όλη την υδρόγειο. Οι επιστήμονες της NASA λένε ότι μια εξίσου ισχυρή καταιγίδα κατευθύνθηκε προς τη Γη το 2012 αλλά ευτυχώς πέρασε ξυστά. Η ισχυρή εκτόξευση μάζας στην κορώνα του ήλιου διέσχισε την τροχιά της Γης στις 23 Ιουλίου, αλλά ήμασταν «απίστευτα τυχεροί» που αντί να χτυπήσει τον πλανήτη μας, χτύπησε το ηλιακό παρατηρητήριο STEREO-A της NASA στο διάστημα, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Το 1989, μια παρόμοια εκτίναξη έριξε έξω μέρος του δικτύου ηλεκτροδότησης του Κεμπέκ στο Καναδά για εννέα ώρες, αφήνοντας έξι εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ρεύμα. Και στις 4 Νοεμβρίου 2015, η ηλιακή δραστηριότητα διέκοψε τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας στη Σουηδία και σε ορισμένα άλλα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, οδηγώντας σε ταξιδιωτικό χάος για ώρες.

Οι επιστήμονες λένε ότι εάν είμαστε σε θέση να δούμε τι συμβαίνει στον Ήλιο και να εντοπίσουμε μια ηλιακή καταιγίδα ή μια εκτίναξη μάζας στην κορώνα του ήλιου σε πραγματικό χρόνο και να παρακολουθήσουμε την τροχιά της, τότε θα μπορεί αυτό να λειτουργήσει ως προειδοποίηση προκειμένου να απενεργοποιήσουμε τα δίκτυα ισχύος και τους δορυφόρους και να τα κρατήσουμε μακριά από βλαπτικές επιρροές.

Η Nasa, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA), η Ιαπωνία και η Κίνα παρακολουθούν τον Ήλιο μέσω των ηλιακών αποστολών τους που εδράζονται στο διάστημα εδώ και δεκαετίες.

Με το Aditya-L1 – που πήρε το όνομά του από τον ινδουιστικό θεό του Ήλιου – η ινδική διαστημική υπηρεσία Isro εντάχθηκε σε αυτήν την ελίτ ομάδα, νωρίτερα φέτος.

Από την πλεονεκτική του θέση  στο διάστημα, το Aditya-L1 είναι σε θέση να παρακολουθεί συνεχώς τον Ήλιο, ακόμη και κατά τη διάρκεια εκλείψεων και περιόδων αποκρύψεων, και να διεξάγει επιστημονικές μελέτες.

Ο καθηγητής Ramesh λέει ότι όταν κοιτάμε τον Ήλιο από τη Γη, βλέπουμε μια πορτοκαλί μπάλα φωτιάς που είναι η φωτόσφαιρα – η επιφάνεια του Ήλιου ή το φωτεινότερο μέρος του άστρου.

Μόνο κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης, όταν η Σελήνη περνά ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο και καλύπτει τη φωτόσφαιρα, μπορούμε να δούμε το ηλιακό στέμμα (κορώνα), το πιο εξωτερικό στρώμα του Ήλιου.

Ο κορωνογράφος της Ινδίας, λέει ο καθηγητής Ramesh, έχει ένα μικρό πλεονέκτημα έναντι του κορωνογράφου του κοινού Ηλιακού και Ηλιοσφαιρικού Παρατηρητηρίου της Nasa-ESA. «Το δικό μας είναι σε μέγεθος που μπορεί να μιμηθεί τον ρόλο της Σελήνης και να κρύψει τεχνητά τη φωτόσφαιρα του Ήλιου, παρέχοντας στο Aditya-L1 μια αδιάκοπη θέαση της κορώνας του 24 ώρες την ημέρα 365 ημέρες το χρόνο.

Ο κορωνογράφος της αποστολής της Nasa-ESA, είναι μεγαλύτερος που σημαίνει ότι κρύβει όχι μόνο τη φωτόσφαιρα αλλά και τμήματα της κορώνας του ήλιου – επομένως δεν μπορεί να δει τη γένεση μιας CME εάν αυτή προέρχεται από την κρυφή περιοχή. Όμως με το Velc, μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια τον χρόνο που ξεκινά μια εκτίναξη μάζας και προς ποια κατεύθυνση πορεύεται», λέει ο Ramesh.

Η Ινδία διαθέτει επίσης τρία επίγεια παρατηρητήρια – στο Kodaikanal, στο Gauribidanur στα νότια και στο Udaipur στα βορειοδυτικά – που κοιτάζουν τον Ήλιο. «Έτσι, αν προσθέσουμε τα ευρήματά τους με αυτά του Aditya-L1, μπορούμε να βελτιώσουμε σημαντικά την κατανόησή μας για τον Ήλιο», καταλήγει ο καθηγητής Ramesh.

Πηγή: BBC News