Η περιέργεια του ανθρώπου για το μεγάλο μυστήριο του θανάτου δεν περιορίζεται στις εμπειρίες στο τέλος της ζωής· τα όσα έπονται μιας απώλειας και πώς ο θάνατος μπορεί να γίνει ζωή με τη δωρεά οργάνων είναι από καιρό γνωστά και διαρκώς παρόντα στον δημόσιο διάλογο. Υπάρχουν όμως και άλλες πτυχές, λιγότερο μελετημένες μα εξίσου ενδιαφέρουσες, που ιντριγκάρουν επιστήμονες και κοινό και εγείρουν νέα ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα, όπως αυτή που ανέδειξε προσφάτως η μελέτη «Πέρα από τη λειτουργία της αντλίας: Μια αφηγηματική μελέτη που εξερευνά την μνήμη της καρδιάς» (Cureus, 2024), για τις μνήμες και τα συναισθήματα που μπορεί να κουβαλούν τα όργανα.
«Ήδη από το 1991, ο γιατρός J. Andrew Armour διατύπωσε την άποψη ότι η καρδιά μπορεί να φέρει μνήμες και συναισθήματα, ενώ η μεταμόσχευση οργάνων εγείρει ηθικά διλήμματα από τη δεκαετία του 1950» σχολιάζει η Fay Bound Alberti, Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο King’s College του Λονδίνου και υπότροφος Future Leaders Fellow του δημόσιου φορέα Έρευνας και Καινοτομίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKRI), που αρθρογραφεί στο The Conversation για το ζήτημα.
Μεταμοσχευμένοι που άλλαξαν προσωπικότητα και «έγιναν» εν μέρει οι δότες τους, όπως χορτοφάγοι που θέλησαν να φάνε κρέας ή άτομα που άλλαξαν σεξουαλικές προτιμήσεις μετά τη μεταμόσχευση, είναι οικεία θέματα στην ιστορία της ιατρικής που, όμως, χρειάζονται ειδική προσέγγιση «για να μη διαιωνίζουν μύθους που παραπέμπουν σε ιστορίες Φρανκενστάιν» γράφει χαρακτηριστικά, τονίζοντας πως η πρόσφατη έρευνα, «που ισχυρίζεται ότι αμφισβητεί “τις συμβατικές απόψεις για τη μνήμη και την ταυτότητα”», δεν έλαβε υπ’ όψιν το πολιτιστικό, θρησκευτικό και ιστορικό πλαίσιο της δωρεάς οργάνων, πολλώ μάλλον δε για την καρδιά, που φέρει ιδιαίτερους συμβολισμούς και συναισθηματική αξία.
Παραπάνω από μια αντλία
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
«Προτού εμφανιστεί η επιστήμη της ιατρικής, η καρδιά θεωρείτο το κέντρο του συναισθήματος και της μνήμης» γράφει με την ιδιότητα της ιστορικού της ιατρικής, του συναισθήματος και του σώματος, που έχει ερευνήσει επισταμένως την αντίληψη των ανθρώπων για την καρδιά στην πορεία των χρόνων, από τους αρχαίους Αιγύπτιους και το ζύγισμα της καρδιάς για τον καθορισμό της ηθικής αξίας στον Διαφωτισμό και τη μετατόπιση της έδρας της μνήμης και της σκέψης από την καρδιά της μηχανικής λειτουργίας στον εγκέφαλο.
Ωστόσο, σημειώνει η ίδια φτάνοντας στο σήμερα, «αν και λίγοι καρδιολόγοι πιστεύουν ότι η καρδιά -το κέντρο ενός πολύπλοκου χημικού συστήματος- είναι ένα απλό όργανο, οι περισσότεροι προτιμούν να μην τη θεωρούν ως έδρα της ψυχής. Λίγοι καρδιολόγοι θα απέδιδαν στην καρδιά μια αμιγώς μηχανική λειτoυργία».
Η καρδιά όπως και τα πρόσωπα έχουν ιδιαίτερο συναισθηματική βαρύτητα: «Ερευνώ τις μεταμοσχεύσεις προσώπου -τα πρόσωπα έχουν ακόμη μεγαλύτερη συναισθηματική σημασία από τις καρδιές. Τα πρόσωπα και οι καρδιές επικοινωνούν συναισθήματα: τα πρόσωπα μεταφέρουν έκφραση, ενώ οι καρδιές χτυπούν πιο γρήγορα όταν στο άγχος και τον έρωτα. Είναι δύσκολο να νιώσεις συναισθήματα για τον σπλήνα, ένα νεφρό ή το λεπτό έντερο. Έτσι, λοιπόν, δεν είναι όλα τα όργανα που μεταφέρουν αναμνήσεις και νοήματα, αλλά οι καρδιές, ειδικότερα».
Τα κύτταρα θυμούνται
Η θεωρία του ψυχιάτρου Bessel van der Kolk ότι «το σώμα κρατάει το σκορ», καίτοι αναπόδεικτη επιστημονικά, ευθυγραμμίζεται με όσα δείχνει η έρευνα για το τραύμα και υπογραμμίζει τη δυνατότητα κυτταρικής μνήμης. Μελέτες για το ψυχολογικό τραύμα, όπως η διαγενεακή έρευνα σε επιζώντες της δουλείας και του Ολοκαυτώματος, υποδηλώνουν ότι τα συναισθήματα και οι αναμνήσεις μπορεί να επιμένουν με τρόπους που δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί πλήρως.
Εντούτοις, η μελέτη 2024 συνοψίζει προηγούμενες έρευνες, ορισμένες από τις οποίες αφορούσαν μόλις δέκα ασθενείς με ασαφή αποτελέσματα. Επιπλέον, συμπεριέλαβε ανεπίσημες αναφορές για λήπτες καρδιακών μοσχευμάτων υιοθέτησαν ξαφνικά τις διατροφικές, μουσικές ή σεξουαλικές προτιμήσεις των δοτών τους, όπως η ξαφνική επιθυμία της Claire Sylvia για κοτομπουκιές, για την οποία η Bound Alberti εξηγεί: «δεδομένης της αυξανόμενης αναγνώρισης του άξονα εντέρου-εγκεφάλου, όπου ο γαστρεντερικός σωλήνας επικοινωνεί με τον εγκέφαλο, είναι πιθανό τέτοιες επιθυμίες να προέρχονται από εκεί και όχι από την καρδιά».
Πολιτισμικοί και ψυχολογικοί παράγοντες
Οι πολιτισμικές πεποιθήσεις διαμορφώνουν σημαντικά τις αντιλήψεις για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Στην Ταϊλάνδη και την Ιαπωνία, για παράδειγμα, η πνευματική αξία της καρδιάς είναι πιο έντονη. «Η Ιαπωνία αναγνώρισε τον εγκεφαλικό θάνατο μόλις το 1985 λόγω αυτών των πολιτισμικών απόψεων. Έτσι, χρειάζεται να συγκριτική διαπολιτισμική προσέγγιση για να κατανοήσουμε κατά πόσο οι αφηγήσεις για τη μεταφορά μνήμης στη μεταμόσχευση καρδιάς είναι καθολικές» εξηγεί.
Ψυχολογικοί παράγοντες συμβάλλουν επίσης στις αναφορές για αλλαγές στην προσωπικότητα. «Η χειρουργική επέμβαση μεταμόσχευσης καρδιάς είναι μια μεγάλη χειρουργική επέμβαση που μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα φόβου, ευγνωμοσύνης, ελπίδας και νοσταλγίας, καθώς και διαταραχή μετατραυματικού στρες και ενοχές του επιζώντος» αναφέρει, προσθέτοντας ότι αυτά τα συναισθήματα μπορεί να επιδεινώνονται από την ψυχολογική επίδραση των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, που χορηγούνται στους μεταμοσχευμένους.
Νέα ηθικά διλήμματα;
Οι περιπτώσεις αλλαγής της προσωπικότητας είναι εξαιρετικά σπάνιες, καταλήγει η ιστορικός, παραθέτοντας τα στοιχεία έρευνας από την Αυστρία που έδειξε ότι το 79% των ατόμων με μεταμόσχευση καρδιάς δεν παρατήρησε καμία αλλαγή. Για την ίδια, αν κάτι αναδεικνύουν αυτές οι ιστορίες, είναι τα υπαρκτά και αναγνωρισμένα θέματα προς συζήτηση, όπως το χάσμα μεταξύ ψυχολογικής και σωματικής υγειονομικής περίθαλψης, η αποτελεσματικότητα της ενημέρωσης και διαφάνειας πριν τη συναίνεση στη δωρεά οργάνων, το μέλλον των ξενομεταμοσχεύσεων και η καλλιέργεια οργάνων σε εργαστήρια.
«Χρειαζόμαστε αυτές τις συζητήσεις όχι μόνο για να προάγουμε αυστηρά δεοντολογικά πρότυπα και επιστημονική έρευνα βασισμένη σε αποδείξεις, αλλά και για να αποφύγουμε τον εντυπωσιασμό και την παραπληροφόρηση που συχνά προέρχονται από τα μέσα ενημέρωσης σχετικά με την επιστήμη» καταλήγει η Bound Alberti.
Τέσσερις ηθικές προκλήσεις στην εκπαίδευση νέων χειρουργών
Δωρητές οργάνων: Τι αλλάζει στη διαδικασία από το νέο έτος
Μεταμοσχεύσεις: Οι εξελίξεις που έλυσαν το πρόβλημα της ασυμβατότητας
VIA: Πηγή Άρθρου
Greek Live Channels Όλα τα Ελληνικά κανάλια: Βρίσκεστε μακριά από το σπίτι ή δεν έχετε πρόσβαση σε τηλεόραση; Το IPTV σας επιτρέπει να παρακολουθείτε όλα τα Ελληνικά κανάλια και άλλο περιεχόμενο από οποιαδήποτε συσκευή συνδεδεμένη στο διαδίκτυο. Αν θες πρόσβαση σε όλα τα Ελληνικά κανάλια Πατήστε Εδώ
Ακολουθήστε το TechFreak.GR στο Google News για να μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις τεχνολογίας.
