Ανησυχία για την Κλιματική Αλλαγή: Ο Ανθρώπινος Παράγοντας

Οι φράσεις «κλιματική αλλαγή» και «κλιματική κρίση» ακούγονται πλέον καθημερινά, παγκοσμίως, προκαλώντας ανησυχία και αβεβαιότητα, προοικονομώντας ένα σκοτεινό και ανεξέλεγκτο μέλλον για την Γη.

Εντούτοις μικρή είναι η πραγματική γνώση για το τι σημαίνει όντως η κλιματική αστάθεια, για την οποία τα κράτη διεξάγουν διεθνή συνέδρια και εργάζονται υπέρ της ανεύρεσης λύσεων που θα περιορίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα που μαστίζουν τον κόσμο.

Τι είναι όμως η κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τη μακροπρόθεσμη μεταβολή των μέσων θερμοκρασιών και των καιρικών συνθηκών της Γης, καθώς ο κόσμος θερμαίνεται γρήγορα τα τελευταία 100 περίπου χρόνια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα καιρικά φαινόμενα να ενταθούν και να είναι πλέον ιδιαίτερα απρόβλεπτα.

Μεταξύ του 2015 και του 2024, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ήταν κατά μέσο όρο περίπου 1,28C πάνω από εκείνες του τέλους του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Κλίματος Copernicus, αναφέρει το BBC.

Από τη δεκαετία του 1980, κάθε δεκαετία ήταν θερμότερη από την προηγούμενη, αναφέρει το βρετανικό Met Office, ενώ ιδιαίτερα δυσοίωνη είδηση είναι ότι το έτος 2024 ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο, με την κλιματική αλλαγή να ευθύνεται κυρίως για τις υψηλές θερμοκρασίες.

Πώς οι άνθρωποι προκαλούν την κλιματική κρίση

Παρότι, όπως είναι λογικό, το κλίμα αλλάζει με φυσικό τρόπο σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της Γης, τα φυσικά αίτια δεν μπορούν να εξηγήσουν την ιδιαίτερα ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας που παρατηρήθηκε τον τελευταίο αιώνα, σύμφωνα με το όργανο του ΟΗΕ για το κλίμα, τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC).

Αυτή προκλήθηκε από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδίως από την ευρεία χρήση ορυκτών καυσίμων – άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου – στα σπίτια, τα εργοστάσια και τα συστήματα μεταφορών.

Mια ξεραμένη περιοχή που δείχνει την πτώση της στάθμης της λίμνης Τιτικάκα, της μεγαλύτερης λεκάνης γλυκού νερού της Λατινικής Αμερικής, καθώς οδεύει προς τα χαμηλά επίπεδα ρεκόρ, στο νησί Cojata. REUTERS/Claudia Morales

Όταν τα ορυκτά καύσιμα καίγονται, απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου – κυρίως διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Αυτό το CO2 δρα σαν κουβέρτα, παγιδεύοντας επιπλέον ενέργεια στην ατμόσφαιρα κοντά στην επιφάνεια της Γης, κάτι που είναι υπεύθυνο για την θέρμανση του πλανήτη.

Από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης – όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων – η ποσότητα του CO2 στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά περίπου 50%, πολύ πάνω από τα επίπεδα που έχουν παρατηρηθεί στην πρόσφατη ιστορία της Γης, υποστηρίζει το BBC.

Το CO2 που απελευθερώνεται από την καύση ορυκτών καυσίμων, έχει ένα χαρακτηριστικό χημικό αποτύπωμα. Αυτό ταιριάζει με τον τύπο του CO2 που βρίσκεται όλο και περισσότερο στην ατμόσφαιρα.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα

Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη προκαλέσει τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον, μεταξύ άλλων:

• συχνότερα και εντονότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις,
• ταχεία τήξη των παγετώνων και των στρώσεων πάγου, συμβάλλοντας στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας,
• τεράστια μείωση του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική,
• θερμότεροι ωκεανοί, οι οποίοι μπορούν να τροφοδοτήσουν πιο έντονες καταιγίδες και τυφώνες και να βλάψουν την άγρια ζωή, όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι.

Οι συγκεκριμένες συνθήκες έχουν οδηγήσει στην απώλεια αμέτρητων ζωών, αφήνοντας πίσω αδιανόητες ζημιές.

Η ατομική ευθύνη

Οι μεγάλες αλλαγές πρέπει να προέλθουν από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, αλλά και οι ιδιώτες μπορούν επίσης να βοηθήσουν με δράσεις όπως:

• λιγότερες πτήσεις,
• χρήση λιγότερης ενέργειας,
• βελτίωση της μόνωσης και της ενεργειακής απόδοσης του σπιτιού τους,
• στροφή σε ηλεκτρικά οχήματα ή ζωή χωρίς αυτοκίνητο,
• αντικατάσταση της κεντρικής θέρμανσης αερίου με ηλεκτρικά συστήματα όπως οι αντλίες θερμότητας,
• να τρώνε λιγότερο κόκκινο κρέας.

Ο ρόλος των κυβερνήσεων

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, για να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στο όριο του 1,5C που συμφωνήθηκε στο Παρίσι το 2015, οι εκπομπές CO2 πρέπει να είναι «καθαρές μηδενικές» έως το 2050.

Αυτό σημαίνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο το δυνατόν περισσότερο και ενεργή απομάκρυνση των υπόλοιπων εκπομπών από την ατμόσφαιρα.

Οι περισσότερες χώρες έχουν, ή εξετάζουν, στόχους για καθαρό ή μηδενικό αποτύπωμα στο περιβάλλον.

Ωστόσο, τα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να αυξάνονται γρήγορα και ο κόσμος είναι «πιθανό» να θερμανθεί περισσότερο από 1,5C, λέει η IPCC.

Το COP29 και οι αποφάσεις

Η μεγαλύτερη, ίσως, διεθνής Σύνοδος για την κλιματική αλλαγή ήταν το 2024 το COP29 που πραγματοποιήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν και στόχο είχε να θέσει νέους στόχους για την προφύλαξη του κλίματος, αλλά και την ανεύρεση τρόπων για να «αλλάξει ρότα» η παγκόσμια περιβαλλοντική συμπεριφορά.

Με κεντρικό άξονα τη χρηματοδότηση του κλίματος, η COP29 συγκέντρωσε σχεδόν 200 χώρες στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν και κατέληξε σε μια σημαντική συμφωνία που προβλέπει:

• Τριπλασιασμό της χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, από τον προηγούμενο στόχο των 100 δισ. δολαρίων ΗΠΑ ετησίως, σε 300 δισ. δολάρια ΗΠΑ ετησίως έως το 2035.
• Τη διασφάλιση των προσπαθειών όλων των φορέων να συνεργαστούν για την κλιμάκωση της χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, στο ποσό των 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως έως το 2035.

Η COP29 κατέληξε επίσης σε συμφωνία σχετικά με τις αγορές άνθρακα – κάτι που δεν είχαν καταφέρει να επιτύχουν αρκετές προηγούμενες COP. Οι συμφωνίες αυτές θα βοηθήσουν τις χώρες να υλοποιήσουν ταχύτερα και φθηνότερα τα σχέδιά τους για το κλίμα και να σημειώσουν ταχύτερη πρόοδο όσον αφορά τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών κατά το ήμισυ αυτή τη δεκαετία, όπως απαιτεί η επιστήμη, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Άνθρωποι περπατούν κοντά στο στάδιο του Μπακού, τόπο διεξαγωγής της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή COP29, στο Αζερμπαϊτζάν. REUTERS/Aziz Karimov

Σημαντικές συμφωνίες επιτεύχθηκαν επίσης σχετικά με τη διαφανή υποβολή εκθέσεων για το κλίμα και την προσαρμογή.

Εντούτοις, η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Μπακού δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες όλων των μερών και απαιτείται ακόμη πολύ περισσότερη δουλειά το επόμενο έτος σε διάφορα κρίσιμα ζητήματα.

Σημαντικό είναι, επίσης, ότι στην COP29 μαζί με τους παγκόσμιους ηγέτες πολλοί ήταν οι νέοι, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι διεθνείς οργανισμοί που συμμετείχαν για να συμβάλουν στην συζήτηση. Πιο συγκεκριμένα, περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι παρακολούθησαν την COP29 για να μοιραστούν ιδέες, λύσεις και να οικοδομήσουν συνεργασίες και συμμαχίες.

Φόβοι για την εκλογή Τραμπ

Αρκετές είναι οι «φωνές» που εκφράζουν φόβο για την επανεκλογή στην προεδρία των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, ένα πρόσωπο που συχνά έχει προκαλέσει σύγχυση σχετικά με τον σκεπτικισμό του για την κλιματική κρίση, ο οποίος κατά το παρελθόν είχε αποκαλέσει τις προσπάθειες για την αξιοποίηση της πράσινης ενέργειας «απάτη», αρνούμενος ενίοτε να πιστέψει ότι η κλιματική κρίση είναι κάτι το υπαρκτό.

Ενώ η κλιματική αλλαγή δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο στη περσινή του προεκλογική εκστρατεία, οι πιθανές ενέργειες του Τραμπ κατά τη θητεία του αυτή τη φορά θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο σημαντικές από ό,τι το 2017.

Κατά την πρώτη θητεία είχε ανακοινώσει ότι οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, τη σημαντικότερη διαδικασία του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η συμφωνία αυτή είδε σχεδόν όλα τα έθνη του κόσμου -για πρώτη φορά- να συμφωνούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη, αναφέρει το BBC.

Αν ο Τραμπ αποφασίσει το ίδιο εκ νέου, θα πρέπει να περιμένει μόνο ένα χρόνο για να αποχωρήσουν εντελώς οι ΗΠΑ. Αυτό θα του έδινε τρία χρόνια για να χαράξει τη δική του πορεία χωρίς να χρειάζεται να υποβάλει έκθεση στον ΟΗΕ ή να δεσμεύεται από τους κανόνες του, συνεχίζοντας ένα «ταξίδι» προς την περιβαλλοντική καταστροφή.

Οι διεθνείς σχέσεις ήδη φαίνονται να ακροβατούν σε ένα πολύ λεπτό σκοινί, αναμένοντας τις κινήσεις του νεοεκλεχθέντος προέδρου και κατά πόσο θα κυνηγήσει το «όνειρό» του να απομακρυνθεί από τις παγκόσμιες προσπάθειες σταθεροποίησης του κλίματος.

Χρονιά ακραίων φαινομένων το 2024

Το 2024 ήταν μια χρονιά ακραίων φαινομένων, αλλά αυτό δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, καθώς μεγαλύτεροι κίνδυνοι ελλοχεύουν για το 2025, καθώς οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνεχίζουν να αυξάνονται.

Στη νότια Κίνα από τον Μάιο έως τον Ιούλιο, οι ποταμοί Γιανγκτσέ και Περλ πλημμύρισαν πόλεις και κωμοπόλεις, εκτοπίζοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και προκαλώντας ζημιές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε καλλιέργειες. Οι πλημμύρες των ποταμών στο Μπαγκλαντές τον Αύγουστο μετά από έντονες βροχοπτώσεις των μουσώνων επηρέασαν σχεδόν 6 εκατομμύρια ανθρώπους και κατέστρεψαν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο τόνους ρυζιού.

Εθελοντές καθαρίζουν τους δρόμους στη Βαλένθια, μετά τις φονικές πλημμύρες. REUTERS/Vincent West

Εν τω μεταξύ, στην Ισπανία τον Οκτώβριο έπεσαν περισσότερα από 500 χιλιοστά βροχής μέσα σε οκτώ ώρες, προκαλώντας θανατηφόρες πλημμύρες. Η πόλη Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας πλημμύρισε από βροχή δύο μηνών μέσα σε μόλις τρεις ημέρες τον Μάιο, μετατρέποντας τους δρόμους σε ποτάμια.

Και όλα αυτά είναι ενδεικτικά…

Ένα κοκτέιλ συνθηκών οδηγεί σε μεγάλες πυρκαγιές

Ένα κοκτέιλ ακραίων καιρικών φαινομένων έχει οδηγήσει σε πρωτόγνωρες πυρκαγιές, που καίνε επί μέρες παγκοσμίως, με τις πιο πρόσφατες στο Λος Άντζελες.

Βασικό πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι οι ισχυροί και απρόβλεπτοι άνεμοι, σε συνδυασμό με την ακραία ξηρασία που επικρατεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Πυρκαγιές καίνε σε μια πλαγιά κοντά στο Mount Wilson στην Καλιφόρνια. REUTERS/Fred Greaves

Σε αυτό προστίθεται οι τόνοι φυτών που δημιουργούνται από νεροποντές και στη συνέχεια στεγνώνουν και ξηραίνονται από τις υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα πλαίσιο ευκολότερης πρόκλησης πυρκαγιών.

Στον Αμαζόνιο, στον μεγαλύτερο πνεύμονα οξυγόνου του κόσμου, η ξηρασία «χτύπησε» ξανά, με αποτέλεμσα πυρκαγιές που προκλήθηκαν από τον ζεστό και ξηρό καιρό να κάψουν περισσότερα από 52.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα μόνο τον Σεπτέμβριο του 2024, απελευθερώνοντας τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου.