Περιεχόμενα Άρθρου
Περίπου πριν από 3.200 χρόνια, η ανθρωπότητα φαινόταν να φτάνει σε πρωτόγνωρα ύψη. Στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή, μια συλλογή σύνθετων και καλά οργανωμένων πολιτισμών συνδέθηκαν μέσω διπλωματίας, εμπορίου και ανταλλαγών.
Οι πολιτισμοί ευδοκίμησαν και οι πόλεις άνθησαν. Και μετά, όλα κατέρρευσαν – και κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος γιατί.
Οι πολιτισμοί που επλήγησαν
Σύμφωνα με την ανάλυση του Τομ Χέϊλ, πολλοί από τους κύριους πολιτισμούς που επηρεάστηκαν από την αποκαλούμενη «κατάρρευση της εποχής του χαλκού» ήταν η Μέση Ασσυριακή Αυτοκρατορία στη Μεσοποταμία, το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου, οι Βαβυλώνιοι, η Αυτοκρατορία των Χετταίων στην Ανατολία, οι Τρώες, οι Μυκηναίοι στην ηπειρωτική Ελλάδα και οι Μινωίτες στην Κρήτη.
Για τους περισσότερους από αυτούς τους πολιτισμούς, ακολούθησε μια «σκοτεινή εποχή» με μικρή αξιοσημείωτη τεχνολογική ή πολιτιστική πρόοδο και κοινωνική στασιμότητα.
Η σημασία της εποχής του χαλκού
Οι πολιτισμοί αυτοί αναδείχθηκαν κατά την εποχή του χαλκού, μια περίοδο που ξεκίνησε περίπου το 3300 π.Χ. και χαρακτηριζόταν από τη χρήση χάλκινων εργαλείων, τα οποία παραγόταν μέσω της τήξης χαλκού και της ανάμειξής του με κασσίτερο, αρσενικό ή άλλα μέταλλα.
Αυτή η τεχνολογική επανάσταση δημιούργησε υλικά πιο ισχυρά και ανθεκτικά από τα υπάρχοντα μέταλλα, παρέχοντας στους πολιτισμούς σημαντικό πλεονέκτημα στα όπλα, την κατασκευή εργαλείων, την τεχνολογία και την τέχνη.
Η επανάσταση αυτή αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη μεγαλύτερων αστικών κέντρων, την εδραίωση σύνθετων κοινωνικών ιεραρχιών και την εφεύρεση διαφόρων συστημάτων γραφής, όπως η σφηνοειδής γραφή.
Ένα δίκτυο που κατέρρευσε
Για άγνωστους λόγους, αυτό το εύρωστο δίκτυο κατέρρευσε γύρω στον 12ο αιώνα π.Χ.
Στο βιβλίο του για την κατάρρευση της ύστερης εποχής του χαλκού, ο Αμερικανός αρχαιολόγος Έρικ Κλάιν τονίζει το έτος 1177 π.Χ. ως καθοριστική στιγμή όπου τα πράγματα επιδεινώθηκαν σημαντικά.
Όπως επισημαίνει, τα σύνθετα συστήματα χρειάζονται χρόνο για να καταρρεύσουν. Σε διάστημα μερικών δεκαετιών, ξέσπασαν επαναστάσεις, διεξήχθησαν πόλεμοι, πόλεις ερειπώθηκαν, συστήματα γραφής εξαφανίστηκαν και πολιτισμοί φάνηκε να αφανίζονται.
Εξηγήσεις για την κατάρρευση
Μία από τις κυριότερες εξηγήσεις είναι η άφιξη μιας νέας κυρίαρχης δύναμης: οι «λαοί της θάλασσας». Αυτή η υποτιθέμενη ομάδα κατακτητών δεν άφησε μνημεία ή γραπτά αρχεία, οπότε η ταυτότητά τους παραμένει ασαφής και η ύπαρξή τους εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης. Ίσως δεν ήταν ενιαίος πολιτισμός, αλλά ένας γενικός όρος για οποιονδήποτε θαλάσσιο λαό από άλλες περιοχές της Μεσογείου.
Όποια κι αν ήταν η ταυτότητά τους, η άφιξή τους μπορεί να εξηγεί την εκτεταμένη εγκατάλειψη πόλεων σε περιοχές όπως η Ανατολία, η Συρία, η Φοινίκη, η Χαναάν, η Κύπρος.
Είναι επίσης μια πιθανότητα ορισμένοι πολιτισμοί να σάπισαν εκ των έσω μέσω μιας γενικής κατάρρευσης του συστήματος. Οι μελετητές έχουν σημειώσει ότι πολλές κοινωνίες του ύστερου χαλκού είχαν «μοιραίες συγκεντρωτικές, περίπλοκες και πολύ βαριές» πολιτικές δομές που τις καθιστούσαν ευάλωτες στην ανισότητα και την εκμετάλλευση, οδηγώντας σε κοινωνική αστάθεια.
Μια άλλη εξήγηση είναι ότι συνέβη μια περιβαλλοντική καταστροφή. Μια μελέτη του 2013 εξέτασε τους κόκκους γύρης από τα ιζήματα μιας αρχαίας λίμνης στην περιοχή και βρήκε στοιχεία κλιματικών αλλαγών εκείνη την εποχή.
Αυτή η περιβαλλοντική αλλαγή, υποστηρίζουν οι συγγραφείς της μελέτης, οδήγησε σε εκτεταμένες ξηρασίες, ελλείψεις τροφίμων και λιμούς. Συνέπεια αυτού ήταν η μαζική μετανάστευση, η κοινωνική αναταραχή και αυτοί οι κάποτε ισχυροί πολιτισμοί να μένουν ευάλωτοι στους εισβολείς, ίσως στους λαούς της θάλασσας.
Παρομοίως, μελέτες έχουν επισημάνει ένα ξέσπασμα πανώλης στην Κρήτη στα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ., αν και υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι επηρέασε και άλλες κοινωνίες.
Όπως επισημαίνει ο Κλάιν στο βιβλίο του, η κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού είναι απίθανο να εξηγηθεί από έναν μόνο παράγοντα. Αντίθετα, προτείνει ότι ήταν μια «τέλεια καταιγίδα καταστροφών», συμπεριλαμβανομένων πολλών από τα θέματα που αναφέρονται εδώ.
Η ιστορία είναι μια ταπεινή υπενθύμιση ότι κανένας πολιτισμός, ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρός ή προηγμένος, δεν είναι απρόσβλητος στην κατάρρευση. Όταν οι μεγάλοι πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού βρίσκονταν στην ανοδική τους τροχιά, λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι οι μεγάλες πόλεις και οι ιδέες τους θα έσβηναν τελικά στην αφάνεια.
Ωστόσο, με το σωστό συνδυασμό κλιματικής αλλαγής, εσωτερικών συγκρούσεων και τεχνολογικών αλλαγών, ακόμη και οι πιο τρομερές κοινωνίες μπορούν εύκολα να παραπαίουν και να πέφτουν.
Βίντεο
VIA: FoxReport.gr
